تصرّف ولایى و سخنان توحیدى زینب کبرى (سلام الله علیها)

بسم الله الرّحمن الرّحیم

حضرت زینب (علیهاالسّلام) در مدخل شهر کوفه، خطبه اى ایراد نمود که به گوشه‏ هایى از آن اکتفا مى‏کنیم:

الف. راوى گفته: آن روز، زینب، دختر علىّ (علیه ‏السّلام) را دیدم که …

«قَدْ أَوْ مَأَتْ إِلَى النّاسِ أَنِ اسْکُتُوا؛ فارْتَدَّتِ الْأَنْفاسُ وَ سَکَنَتِ الْأَجْراسُ.» (بحارالانوار، ج 45، ص 108)

همانا به مردم اشاره کرد که ساکت شوید، پس نَفَس‏ها برگشت و زنگ [مرکب‏ها] از کار افتاد.

بیان: سکوت ناگهانى مردم و خاموش شدن صداى زنگ‏ها، با اشاره‏ حضرتش که: «أَنِ اسْکُتُوا»، جز تصرّف ولایى حضرت زینب، چه مى‏تواند باشد؟! و اگر شخصیّتى مثل حضرت زینب (علیهاالسّلام) به آثار «حدیث قرب نوافل» که مى فرماید: «وَ لِسانَهُ الّذى یَنْطِقُ بِهِ» (اصول کافى، ج 2، ص 352، روایت 7) (همانا بنده‏ من با نافله و کارهاى مستحبّى، قرب مرا مى جوید تا این که زبان او مى گردم که با آن سخن میگوید) نرسیده باشد، دیگر چه کسى غیر از معصوم می‏تواند برسد؟!

ب. سپس حضرت زینب (علیهاالسّلام) فرمود:

«أَلْحَمْدُ للَّهِ وَ الصَّلاهُ عَلى أَبى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبینَ الْأَخْیارِ.» (بحارالانوار، ج 45، ص 108)

سپاس مختصّ خداست و درود و رحمت [حقّ‏] بر پدرم، محمّد و خاندان او، آن پاکیزگان و خوبان.

بیان: با توجّه به بیان گذشته، می‏توان گفت: شروع خطبه با جمله‏ «أَلْحَمْدُ للَّهِ وَ …» بعد از آن همه گرفتارى، تنها لفظِ بدون معنا نیست؛ بلکه اظهار «مافى الضّمیر» است. به عبارت دیگر وقتى این کلام به تنهایى استعمال شود، مراد توحید خالص، در فعل و صفت و اسم و ذات است. یعنى شخصِ عارف، با این کلام، ستایش را در تمام امور (فعل و صفت و اسم و ذات) مخصوص حقّ سبحانه قرار میدهد، و همه‏ چیزها و کمالات را به او، و از او، و به سوى او مشاهده میکند، خواه امور به سود وى؛ و یا به ظاهر به ضررش باشد. و به این ترتیب، در آرامش کامل است؛ اگر چه به ظاهر و به اقتضاى عالم بشرى و یا وظیفه، کلامى از او صادر شود و یا اظهار ناراحتى کند.

نکته‏ دیگر در سخنان ایشان، ذکر لفظ «أَبى» در کلام «وَ الصَّلاهُ عَلى أَبى مُحَمَّدٍ …» است، تا آنان که ایشان را اسیران خارجى می‏دانند، به اشتباه خود پى ببرند.

ج. در فرازهاى پایانى خطبه میفرماید:

«أَفَعَجِبْتُمْ أَنْ قَطَرَتِ السَّماءُ دَماً؟ وَ لَعَذابُ الآخِرَهِ أَخى‏، وَ أَنْتُمْ لا تُنْصَرُونَ، فَلا یَسْتَخِفَّنَّکُمُ الْمُهَلُ، فَإِنَّهُ لا تَحْفِزُهُ الْبِدارُ، وَ لا یَخَافُ فَوْتَ الثّأْرِ، وَ إِنَّ رَبَّکُمْ لَبِالْمِرْصادِ.» (بحارالانوار، ج 45، ص 109)

آیا تعجّب میکنید که آسمان خون ببارد؟ به یقین خوارى عذاب آخرت بیشتر است، و شما یارى نخواهید شد، پس مبادا مهلت‏هاى (الهى) شما را به خوشى بکشاند؛ خداوند [در مکافات‏] عجله‏ اى ندارد، و نمى ترسد که خون‏خواهى و انتقامش از دست برود، و همانا پروردگار شما در کمین‏گاه است.

در این جا بود که امام سجّاد (علیه‏ السّلام) فرمود:

«یا عَمَّهُ، اسْکُتى فَفِى الْباقى مِنَ الْماضى اعْتِبارٌ، وَ أَنْتِ بِحَمْدِ اللَّهِ عالِمَهٌ غَیْرُ مُعَلِّمَهٌ، فَهِمَهٌ غَیْرُ مُفَهَّمَهٌ …» (بحارالانوار، ج 45، ص 164)

اى عمّه، سکوت اختیار نما، که گذشته، براى آینده عبرت است، و تو به شکر خدا عالمِ بدون معلّم و فهمیده‏ بدون آموزگار هستى …

بیان: از قسمت اوّل کلام حضرت زینب (علیهاالسّلام): «أَفَعَجِبْتُمْ أَنْ قَطَرَتِ السَّماءُ دَماً» معلوم مى‏شود که از شدّت عظمت فاجعه‏ کربلا، آسمان خون باریده است؛ چنان که در دیگر کلمات ائمّه‏ معصوم (علیهم‏ السّلام) نیز درباره‏ واقعه‏ عاشورا، به این موضوع اشاره شده است:

 1. امام صادق (علیه‏ السّلام) می‏فرماید: «إِنَّ السَّماءَ بَکَتْ عَلَى الْحُسَیْنِ أَرْبَعینَ صَباحاً بِالدَّمِ …» (کامل الزیارات، ص 81، باب 26، روایت 6) آسمان، چهل روز بر امام حسین (علیه‏ السّلام) خون گریه کرد.

2. در حدیثى آمده است: «لَمّا قُتِلَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِىٍّ (علیه‏السّلام) أَمْطَرَتِ السَّماءُ تُراباً أَحْمراً.» (کامل الزیارات، ص 90، باب 28، روایت 11) هنگامى که حسین بن علىّ (علیه ‏السّلام) شهید شد، آسمان، خاک سرخ بارید.

3. امام سجّاد (علیه‏ السّلام) فرمود:

«إِنَّ السَّماءَ لَمْ تَبْکِ مُنْذُ وُضِعَتْ إِلّا عَلى‏ یَحْیَى بْنِ زَکَرِیّا وَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلىٍّ (علیهماالسّلام)»

آسمان از هنگامى که ایجاد شده گریه نکرده، جز بر یحیى بن زکریّا و حسین بن علىّ (علیهم السّلام)

راوى میگوید: عرض کردم: «أَىُّ شَىْ‏ءٍ بِکاؤُها؟»  گریه‏ آن چگونه است؟

حضرت فرمود: «کانَتْ إِذَا اسْتَقْبَلَتْ بِثَوْبٍ، وَقَعَ عَلَى الثَّوْبِ شِبْهُ أَثَرِ الْبَراغیثِ مِنَ الدَّمِ.» (کامل الزیارات، ص 90، باب 28، روایت 12) هنگامى که لباسى رو به آسمان گرفته و گشاده میشد، خونى همانند اثر کَکْ‏ها [حیوانات ریزى که در بدن انسان دیده می‏شود]، بر لباس قرار مى گرفت.

4. در خبر ابى مخنف نیز آمده است:

«وَ کَبَّرَ الْعَسْکَرُ ثَلاثَ تَکْبیراتٍ، وَ تَزَلْزَلَتِ الْأَرْضُ، وَ أَظْلَمَ الشَّرْقُ وَ الْغَرْبُ، وَ أَخَذَتِ النّاسَ الرَّجْفَهُ وَ الصَّواعِقُ، وَ أَمْطَرَتِ السَّماءُ دَماً عَبیطاً وَ نادى‏ مُنادٍمِنَ السَّماءِ: قُتِلَ- وَ اللَّهِ- الْإِمامُ بْنُ الْإِمامِ …» (ذریعه النّجاه، ص 147)

و لشگر سه بار تکبیر گفتند و زمین لرزید و مشرق و مغرب در تاریکى فرو رفت و مردم را زلزله و رعد و برق فراگرفت، و آسمان خون تازه بارید، و ندا کننده‏اى از آسمان ندا داد: به خدا قسم، امامِ پسر امام کشته شد …

به هر حال، از کلام آن بانوى بزرگ و احادیثى که ذکر شد، معلوم می‏شود که آسمان خون باریده است، امّا چرا و چگونه آسمان و بلکه همه‏ موجودات در سوگ سیّدالشّهدا (علیه ‏السّلام) گریان و متأثّر شدند؟ در فصل سوم این کتاب توضیح مختصرى در این مورد داده شد، در فصل نوزدهم نیز در این باره به تفصیل بحث شده است.

از جمله‏ «وَ لَعَذابُ الْآخِرَهِ أَخْزى» در کلام حضرت زینب (علیهاالسّلام) ونیز فرازهاى بعد از آن، معلوم میشود که خون باریدن، خود، عذابى بوده است؛ چنان که جمله‏ هاى «وَ تَزَلْزَلَتِ الْأَرْضُ … الصَّواعِقُ» در حدیث ابی ‏مخنف نیز اشاره به عذاب بودن آن دارد. امّا این که چگونه عذاب بوده است؟ باید توجّه کرد که: ظهور امور غیر طبیعى در عالم، اگر چه آثار بدى در آن نباشد، بیانگر آن است که مردم، مورد خشم و غضب الهى واقع شده‏ اند که چنین امرى رُخ داده و در آینده نیز آثار بدى خواهد داشت. و با جمله‏ «وَ أَنْتُمْ لا تُنْصَرُونَ» و هم چنین فرازهاى بعد از آن، گویا به پیروزى حقّ و مغلوب بودن و خوارى باطل اشاره مى نماید.

————————————————————-
منبع: کتاب فروغ شهادت، فصل هفدهم، ص 239

نویسنده: مرحوم آیت الله سعادت پرور(پهلوانى)