دحوُالارض در کلام آیت الله سعادت پرور (پهلوانى)

بسم الله الرّحمن الرّحیم

مرحوم سیّد بن طاووس براى روز 25 ذى القعده که روز دحوالارض است، دعایى ذکر فرموده است و در این جا به بیان جملاتى از آن بسنده مى‏شود:

 «أَللَّهُمَّ! داحِىَ الْکَعْبَهِ وَ فالِقَ الْحَبَّهِ وَ صارِفَ اللَّزِبَهِ وَ کاشِفَ الْکُرْبَهِ!» (اقبال الاعمال، ص 312)

خداوندا! اى گسترنده‏ کعبه و شکافنده‏ هسته و درگذرنده از لغزش و برطرف کننده‏ ناراحتى سخت و گلوگیر.

در این دعا، ابتدا تحمید و تمجید حق سبحانه بیان شده و سپس به عظمت آن روز اشاره گردیده:

 «أَسْأَلُکَ فِى هذَا الْیَوْمِ مِنْ أَیّامِکَ الَّتِى أَعْظَمْتَ حَقَّها وَ قَدَّمْتَ سَبْقَها، وَ جَعَلْتَها عِنْدَ الْمُؤمِنِینَ وَدِیعَهً، وَ إِلَیْکَ ذَرِیعَهً وَ بِرَحْمَتِکَ الْوَسِیعَهِ.» (اقبال الاعمال، ص 312)

در این روز که حقّ آن را بزرگ داشته و آن را پیش افتاده‏ تر [و برتر] از دیگر روزها مقرّر نموده و امانتى نزد مؤمنان و وسیله‏اى به سوى خود و رحمت واسعه ‏ات قرار داده‏ اى، از تو درخواست مى‏ نمایم.

و سپس حوایجى با ذکر تمجید از رسول اللَّه (صلّى­اللَّه علیه و آله و سّلم) مطرح گردیده است.

موضوع بسط کعبه در قرآن شریف و روایات‏

عمده چیزى که لازم است در این جا بدان توجه شود، موضوع بسط و توسعه‏ کعبه و مراد از آن است. در توضیح این مطلب، ابتدا به آیات و احادیثى اشاره مى‏شود تا شاید از برکت آن‏ها مشکل حلّ شود و سپس، گفتارى براى توضیح و تبیین بیانات الهى و معصومین(علیهم‏السّلام) ذکر مى‏گردد.

خداوند در قرآن شریف مى‏فرماید: وَ هُوَ الَّذِی مَدَّ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ فِیها رَواسِیَ وَ أَنْهاراً (رعد، آیه‏ 3) و اوست کسى که زمین را گسترانید و در آن کوه‏ها و رودها نهاد.

وَ الْأَرْضَ مَدَدْناها وَ أَلْقَیْنا فِیها رَواسِیَ (حجر، آیه‏ 19) و زمین را گسترانیدیم و در آن کوه‏هاى استوار افکندیم.

أَوَ لَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْ‏ءٍ حَیٍّ أَ فَلا یُؤْمِنُونَ (انبیا، آیه‏ 30) آیا کسانى که کفر ورزیدند، ندانستند که آسمان‏ها و زمین، هر دو به هم پیوسته بودند و ما آن دو را از هم جدا ساختیم و هر چیز زنده‏اى را از آب پدید آوردیم. آیا [باز هم‏] ایمان نمى‏آورند.

أَفَلَمْ یَنْظُرُوا إِلَى السَّماءِ فَوْقَهُمْ کَیْفَ بَنَیْناها وَ زَیَّنَّاها وَ ما لَها مِنْ فُرُوجٍ وَ الْأَرْضَ مَدَدْناها وَ أَلْقَیْنا فِیها رَواسِیَ (ق، آیات 6 و 7) مگر به آسمان بالاى سرشان ننگریسته‏اند که چگونه آن را ساخته و زینتش داده‏ایم و براى آن هیچ گونه شکافتگى نیست و زمین را گستردیم و در آن لنگرها فرو افکندیم.

در نهج البلاغه وارد است:

 «فَمَنْ فَرَّغَ قَلْبَهُ وَ أَعْمَلَ فِکْرَهُ لِیَعْلَمَ کَیْفَ … عَلَّقْتَ فِى الْهَوآءِ سَماواتِکَ، وَ کَیْفَ مَدَدْتَ عَلَى مَوْرِ الْماءِ أَرْضَکَ، رَجَعَ طَرْفُهُ حَسِیراً، وَ عَقْلُهُ مَبْهُوراً، وَ سَمْعُهُ والِهاً، وَ فِکْرُهُ حائِراً.» (نهج البلاغه، خطبه 160)

پس هر کس دل خود را فارغ و فکر خود را اعمال کند که چگونه … آسمان‏ها را در هوا آویزان نمودى و زمین را بر روى آب لرزان گسترانیدى، چشم او خسته و عقل او مغلوب و گوشش سرگشته و فکر او متحیّر خواهد شد.

و در چند حدیث نسبت به دحوالارض آمده است:

1.«دَحَیْتَ الْأَرْضَ مِنْ تَحْتِ الْکَعْبَهِ.» (وسائل الشیعه، ج 7، ص 331، باب 16، حدیث 1 و 3 و 6) زمین را از زیر کعبه گسترانیدى.

2.«و دَحَیْتَ الْأَرْضَ، وَ نَصَبْتَ فِیهِ الْکَعْبَهَ.» (وسائل الشیعه، ج 7، ص 332، باب 16، حدیث 5) و زمین را گسترانیده و کعبه را در آن برپاداشتى.

و در بعضى روایات نسبت به روز 25 ذى‏القعده وارد شده است:

1.«أَنْزَلَ اللَّهُ الْکَعْبَهَ الْبَیْتَ الْحَرامَ … وَ هُوَ أَوَّلُ یَوْمٍ نُزِلَ فِیهِ الرَّحْمَهُ مِنَ السَّمآءِ عَلى‏ آدَمَ- علیه‏السّلام.» (وسائل الشیعه، ج 7، ص 331، باب 16، حدیث 2) خداوند، خانه‏ محترم کعبه را نازل فرمود … و این روز، اوّلین روزى بود که رحمت از آسمان بر حضرت آدم ( علیه‏السّلام) نازل گردید.

2.«وَ فِى خَمْسَهٍ وَ عِشْرینَ مِنْ ذِى الْقَعْدَهِ وُضِعَ الْبَیْتُ، وَ هُوَ أَوَّلُ رَحْمَهٍ وُضِعَتْ عَلى‏ وَجْهِ الْأَرْضِ.» (وسائل الشیعه، ج 7، ص 322، باب 16، حدیث 4) در روز بیست و پنجم ذى القعده، خانه‏ى کعبه [بر روى زمین‏] نهاده شد و این اوّلین رحمتى بود که بر روى زمین نهاده شد.

3.و در روایتى است که از امام (علیه‏السّلام) مى‏پرسند: روز 25 چه روزى است؟ حضرت در جواب فرمودند:

«یَوْمٌ نُشِرَتْ فیهِ الرَّحْمَهُ، وَ دُحِیَتْ فیهِ الْأَرْضُ، وَ نُصِبَتْ فیهِ الْکَعْبَهُ.» (همان) روزى است که رحمت خداوند در آن پخش و زمین گسترانیده و کعبه [در آن‏] نهاده شد.

4.«أَوَّلُ رَحْمَهٍ نُزِلَتْ مِنَ السَّمآءِ إِلَى الْأَرْضِ فِى خَمْسَهٍ وَ عِشْرینَ مِنْ ذِى الْقَعْدَهِ.»(وسائل الشیعه، ج 7، ص 332، باب 16، حدیث 5) اوّلین رحمتى که از آسمان به زمین نازل شد، در روز بیست و پنجم ذى القعده بود.

5.«وَ أَنْزَلَ اللَّهُ الرَّحْمَهَ لِخَمْسٍ لَیالٍ بَقینَ ذِى الْقَعْدَهِ.» (وسائل الشیعه، ج 7، ص 332، باب 16، حدیث 9) و خداوند در تاریخ پنج شب مانده از ماه ذى القعده، رحمت را فرو فرستاد.

6.«فِى خَمْسٍ وَ عِشْرینَ لَیْلَهً مِنْ ذِى الْقَعْدَهِ أُنْزِلَتِ الرَّحْمَهُ مِنَ السَّمآءِ، وَ أُنْزلَ‏ تَعْظیمُ الْکَعْبَهِ عَلى‏ آدَمَ (علیه‏السّلام) (وسائل الشیعه، ج 7، ص 332، باب 16، حدیث 9) در بیست و پنجم ذى القعده، رحمت از آسمان نازل شد و نیز [وجوب‏] تعظیم کعبه بر حضرت آدم(علیه‏السّلام) نازل گردید.

جمع بندى آیات و روایات وارده در بسط زمین از زیر کعبه‏

از همه آیات و روایات و دعاى فوق، به طور اجمال، چهار مطلب استفاده مى‏شود:

 1.خلق کعبه؛ 2. خلق زمین آن؛ 3. بسط خلق زمین؛ 4. رحمت بودن آن‏ها.

امّا ذکر از نزول کعبه و خلق زمین و بسط آن از زیر کعبه، ممکن است به حساب ذکر از عظمت آن باشد و اما ذکر از نزول رحمت و رحمت نخستین که بر زمین نهاده و نشر شده، ممکن است به اعتبار، هم کعبه و هم خلق زمین باشد و بعید نیست که مراد از رحمت نیز، رحمت رحمانیّه و رحیمیّه باشد؛ چرا که از کعبه و زمین، مطلقاً هر دو رحمت را مى‏توان انتظار داشت.

———————————————————————–

منبع:  نور هدایت، ج‏3، ص 47