شرح رساله حقوق امام سجّاد علیه السّلام (جلسه اوّل)

بسم الله الرّحمن الرّحیم

خلاصه‌اى از شرح رساله حقوق امام سجّاد (علیه­ السّلام)، 88/7/23

حیات حقیقی انسان در گرو تعالیم دینی است بنابراین همه ابعاد وجودی ­اش باید در پرتو دین ساخته شود.

اگر اعتقادیات، اخلاقیات و رفتار انسان رنگ توحید به خود بگیرند، انسان به کمالات معنوی دست پیدا کرده و به حیات حقیقى مى‌­رسد.

دعوت خداوند و انبیاء (علیهم ­السلام) به سوی توحید است تا انسان در سایه آن به حیات حقیقی برسد. در قرآن فرمود: “یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَجیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْییکُم” (انفال/24) اى کسانى که ایمان آورده‏ اید! اجابت کنید خدا و رسولش را زمانى که شما را مى‏ خوانند بدانچه زنده ‏تان مى ‏سازد.

انسان منهای توحید یعنی هیچ اندر هیچ! کسی که در این دنیا به حیات انسانی نرسد، به حیات اخروی هم دست پیدا نخواهد کرد. حیات برتر، حیات اخروی است: “َإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَهَ لَهِیَ الْحَیَوان” (عنکبوت/64) و کسی که اینجا آدم نشود از حیات اخروی بهره نخواهد برد.

همانطور که خداوند طبیعت را بعد از مرگش زنده می­کند، انسان را هم احیاء می­نماید: “أَ وَ مَنْ کانَ مَیْتاً فَأَحْیَیْناه” (انعام/122) کسی که میت بوده او را احیا کردیم، “وَ جَعَلْنا لَهُ نُورا” (انعام/122) و برای او نور قرار دادیم؛ یعنی به او حیات انسانی اعطا کردیم.

درون حیات انسانی نور نهفته است و بواسطه آن، انسان حیات نورانی، قلب نورانی و چشم نورانی پیدا می­کند منتها این­ها برای اهل سلوک دست می­دهند نه برای همه!

دین می­ خواهد انسان را وارد عالم نور بکند “قَدْ جاءَکُمْ مِنَ اللَّهِ نُور” (مائده/15) هرچه بعنوان دین از جانب خداوند آمده است، نور است. قرآن نور، پیغمبر (صلی­ الله علیه و آله و سلم) نور، دین نور، زمین نور، زمان نور، آسمان نور، همه نورند! می­ خواهند انسان را هم به عالم نور متصل کنند!

انسان برای نورانى شدن باید خودش را تطهیر و لایروبی بکند. گاهی آدم لایروبى لازم دارد. درون انسان گل ­آلود و قیراندود مى ­شود.

ای بسا موى سفید و دل چو قیر

ای بسا موى سیاه و دل سفید

از این عالم پست بالا نیامده ­ایم تا بفهمیم چه خبر است! عادت به دنیا و گاهی عادت به زشتى­ ها مانع سیر ما شده است.

دین آمده تا فطرت را احیا بکند و در تمام شئون زندگی فردی، جمعی، مادی، معنوى، فرهنگى، اقتصادى و نظامى، انسان را احیا بکند. برای رسیدن به این هدف مهم، معرفت لازم است. امیرالمومنین على(علیه ­السلام) فرمود: “یَا کُمَیْلُ مَا مِنْ حَرَکَهٍ إِلَّا وَ أَنْتَ مُحْتَاجٌ فِیهَا إِلَى مَعْرِفَه” (بحار الأنوار ط – بیروت، ج‏74، ص 267) هیچ حرکتی در عالم نیست مگر اینکه باید بهمراه معرفت باشد.

انسان باید به رابطه خودش با خود، با خدا، با انسان­هاى دیگر و با طبیعت معرفت داشته باشد و حقوق آن­ها را رعایت نماید تا رشد پیدا بکند. اینجا محل آدم شدن است!

گاهى خداوند از انسان گلایه مى کند و می ­فرماید: “ما لَکُمْ لا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقارا” (نوح/13) چرا مرا به عظمت یاد نمى کنید؟! چه شده؟! از من بدی دیده ­اید؟!

با حرف زدن نمی­شود به مقصد رسید؛ باید دل انسان هم به سخن بیاید و باور بکند و الا در سعادت به روی انسان بازنخواهد شد.

باید عمل کرد، عمل کردن باعث می­شود تا حجت ­الله شوی! فردی از یک خانواده خوب می­شود و بعد خداوند می­گوید: چه شد این توانست خوب شود ولی شما نتوانستید؟! از بین چند برادر یکی خوب باشد، خداوند احتجاج می­کند که چرا تو نیامدى؟! برادرت آمد! اگر مشکل و محال بود پس چرا این آمد؟!

تهیه و تنظیم: گروه تحقیقى پژوهشى فروغ توحید