قیمت نَفس آدمی

بسم الله الرّحمن الرّحیم

امیرالمؤمنین (علیه‎السلام) می‎فرمایند: «لَیْسَ لِأَنْفُسِکُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّهَ فَلَا تَبِیعُوهَا إِلَّا بِهَا» (نهج البلاغه، ص556)

برای انفاس شما و به یک معنا برای عمرها و جانهای شما هیچ قیمتی نیست مگر بهشت؛ آن را به بهشت بفروشید، به غیر بهشت نفروشید. حضرت برای نفس انسان نرخ تعیین می‎کند. البته این نرخ انسان‎های متوسط است.

انسان، معامله‎گر است؛ حال با چه معامله می‎کند؟ قرآن می‎فرماید: «أُولئِکَ الَّذینَ اشْتَرَوُا الضَّلالَهَ بِالْهُدى‏ فَما رَبِحَتْ تِجارَتُهُمْ وَ ما کانُوا مُهْتَدینَ»(بقره،16) آنان کسانى هستند که «هدایت» را به «گمراهى» فروخته‏اند و (این) تجارت آنها سودى نداده و هدایت نیافته‏‌اند.

گاهی تجارت انسان سود نمی‎دهد و ضرر می‎کند. سرمایه از دستش رفته و «مِنَ الْخاسِرینَ»(اعراف،23) می‎شود.

تجارتی مفید است که همیشه برای انسان سود داشته باشد. آن چه انسان در دنیا به دست می‎آورد اگر دائمی نباشد، ورشکسته است. انسان اگر به فکر ابدیت خود نباشد، هر که باشد ورشکسته است.

قیمت نَفَس‎ها

به قول سعدی: «هر نفسی که می‎رود، ممد ذات است و چون برمی‎آید، مفرح ذات پس در هر نفسی دو نعمت است و بر هر نفسی شکری واجب»(گلستان سعدی)

همین نَفَس‎هاست که امیرالمؤمنین(علیه‎السلام) فرمود به بهشت بفروشید. «فَلَا تَبِیعُوهَا إِلَّا بِهَا»(نهج البلاغه، ص556)

مسابقه برای بهشت

این مطلب با آیه قرآن هم تناسب دارد. قرآن وقتی نعمت‎های بهشتی را شمرد فرمود: «وَ فی‏ ذلِکَ فَلْیَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُون»(مطففین،26) و در این نعمتهاى بهشتى راغبان باید بر یکدیگر پیشى گیرند! یعنی آن‎هایی که نفس می‎زنند، باید برای بهشت و درجات عالی آن و مقام علیین نفَس بزنند.

انسان هنگام دویدن نَفَس نَفَس می‎زند؛ یعنی برای رسیدن به بهشت بدوید. کسی که در مسابقه شرکت می‎کند، «مُتنافِس» است. مرتب نفس می‎زند و می‎خواهد مسابقه را ببرد.

قرآن می‎فرماید: «برای بهشت و لقاء الله مسابقه بگذارید» اگر درس، بحث، منبر و فعالیت ما همه مسابقه می‎شد برای بدست آوردن بهشت، دنیا و جامعه بشری آباد می‎شد!

در حالیکه انسان‎ها برای بدست آوردن دنیا مسابقه می‎دهند.

یک طرف یک سفره را ده نعمت است      یک طرف یک نان به ده جا قسمت است

ای خدای عدل و فرمانروا چیست      یک بامی در او چندین هوا؟!

وحدت در سایه توحید

چرا عالم یک بام و چندین هوا شده است؟ چون هر کدام از ما هوایی داریم. این نفس‎ها به خدا فروخته نمی‎شود. وقتی غیر خدا آمد، تشتت، دوئیت و اثنینیّت بوجود آمده و جدال و دعوا پیش می‎آید.

جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه      چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند

چرا هفتاد و دو ملت در جنگ‎اند؟ چون حقیقت برایشان تجلی نکرده است. گاهی هفتاد و دو نفریم اما هفتاد و دو ملت‎ایم. هر کدام از ما یک جور می‎اندیشیم؛ چرا؟ چون انسان در مسیری واقع نمی‎شود که خود را به خدایش بفروشد. اگر با خدا معامله کرد، به «وحدت» می‎رسد و یکی می‎شود.

عده‎ای آمدند خدمت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) عرض کردند: یا رسول الله! حاجتی از شما داریم. حضرت فرمودند: چه حاجتی؟ گفتند: «اضْمَنْ لَنَا الْجَنَّهَ»(أمالی طوسی، ص664) بهشت را برای ما ضمانت کنید. حضرت فرمودند: ضمانت می‎کنم به یک شرط «عَلَى أَنْ لَا تَسْأَلُوا أَحَداً شَیْئا» دستتان را پیش هیچ کس دراز نکنید و فقط از خدا بخواهید؛ یعنی به احدی در عالم اعتنا نکنید. «الْیَأْسُ عَمَّا فِی أَیْدِی النَّاس‏»(نهج البلاغه، ص534) فقط به دست خدا نگاه کن و از غیر خدا چشم بپوش. همه دستها در عالم بند خداست، اگر او نخواهد، هیچ کس در عالم کاره‎ای نیست.

همه یار است و نیست غیر از یار      واحدی جلوه کرد و شد بسیار

افرادی که نزد پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) آمده بودند به حضرت تضمین دادند بگونه‎ای که حتی در سر سفره هم به کسی که کنارشان بود نمی‎گفتند لیوان آب را بده بلکه خودشان برخاسته و آب را برمی‎داشتند! یا وقتی که از بالای اسب شلاقشان روی زمین می‎ا‎فتاد به کنار دستی‎شان نمی‎گفتند شلاق را به من بده، خودشان پیاده می‎شدند و برمی‎داشتند. چرا؟ چون پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده بود: «أَنْ لَا تَسْأَلُوا أَحَداً شَیْئا» از هیچ کس سؤال نکنید.

تسبیح نَفَس‎ها

سخن رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) دستورالعمل است تا نَفَس‎های انسان برای خدا باشد و خود را به خدایش بفروشد. اگر نفَس‎هایش را به خدا فروخت، «أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَه»(أمالی صدوق ص93) نفَسهای او تسبیح و خواب او عبادت می‎شود. همه روزهای انسان مثل روزهای ماه رمضان می‎شود. همه شئون، افکار و اعمال انسان عبادت می‎شود. درس می‎خوانی عبادت است، نگاه می‎کنی عبادت است، غذا می‎خوری عبادت است. هر فعلی که از انسان صادر می‎شود، تبدیل به نور می‎شود.

لذا در حدیث داریم: «الْمُؤْمِنُ یَتَقَلَّبُ فِی خَمْسَهٍ مِنَ النُّورِ مَدْخَلُهُ نُورٌ وَ مَخْرَجُهُ نُورٌ وَ عِلْمُهُ نُورٌ وَ کَلَامُهُ نُورٌ وَ مَنْظَرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ إِلَى النُّور»(خصال، ج‏1، ص277) مؤمن همواره درون پنج نور حرکت می‎کند. هر مکانی که وارد و از آن خارج می‎شود، نور است. علم و کلامش نور است، قیافه‎اش هم در روز قیامت نور می‎شود؛ یعنی نوری که در دنیا بدست آورده از انسان جدا نمی‎شود و اینها نور «توحید» است.

تهیه و تنظیم: گروه تحقیقی پژوهشی فروغ توحید