ماه رجب، بهار معنویِّت

بسم الله الرّحمن الرّحیم

مدرسه امام محمّد باقر (علیه‎السّلام)، اوّل ماه رجب، 1395/01/21

ماه مبارک رجب، فصل و بهار معنویت است که تا عید فطر ادامه دارد. این سه ماه ایام کشت معنویت در دل انسان است. مزرعه دل را باید کاشت. دل انسان با زیباییها و حسن اخلاقی و عمل صالح و یاد خدا کاشته شود. «وَ الْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَباتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَ الَّذی خَبُثَ لا یَخْرُجُ إِلاَّ نَکِداً کَذلِکَ نُصَرِّفُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَشْکُرُونَ»(1) سرزمین پاکیزه گیاهش به فرمان پروردگار مى‏روید امّا سرزمینهاى بد طینت (و شوره‏زار)، جز گیاه ناچیز و بى‏ارزش، از آن نمى‏روید این گونه آیات (خود) را براى آنها که شکرگزارند، بیان مى‏کنیم!

بلد طیب یعنی دلهای پاک؛ که قرآن در قالب تمثیل بیان می‎کند و غیرمحسوس را به محسوس مثال می‎زند.

باید کاشت و بعد از مراقبت به محصول رسید ولی عالم معنویت فوق اینهاست. امام صادق(علیه‎السلام): «النَّاسُ یَمُرُّونَ عَلَى الصِّرَاطِ طَبَقَاتٍ وَ الصِّرَاطُ أَدَقُّ مِنَ الشَّعْرِ وَ أَحَدُّ مِنَ السَّیْفِ فَمِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ مِثْلَ الْبَرْقِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ مِثْلَ عَدْوِ الْفَرَسِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ حَبْواً وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ مُتَعَلِّقاً قَدْ تَأْخُذُ النَّارُ مِنْهُ شَیْئاً وَ تَتْرُکُ شَیْئاً‏»(2) مردم بر صراط گذرند به طبقات مختلف، صراطى که از مو باریکتر و از شمشیر برنده‌‏تر است بعضى چون برق از آن گذرند و برخى چون اسب تند رو و بعضى بر سر و دست و بعضى چون پیاده رو و برخى بر آن آویزان باشند و آتش مقدارى از آنها را گرفته است.

گاهی خردلی تکبر ورزیدن مانع است. گاهی یک لقمه حرام که خداوند اجازه ورود آن را به شکم نمی‎دهد مانع تعالی است. لذا باید سرزمین و مزرعه وجود را پاک کرد و باید وجود آدمی تبدیل به بلد طیب شود تا خدا اذن دهد که بذرهای حقیقت در وجود انسان بروید که بهترین فرصت برای این کار همین ایام است.

ماه رجب ابتدای سال اولیای الهی است و تجلی رحمت خاصه پرودگار عالم است لذا اولیای الهی و سالکان باید قدح‌ها را بدست گیرند و در ماه رجب، شعبان و رمضان پر کنند. «وَ کَأْساً دِهاقاً»(3) و جامهایى لبریز و پیاپى (از شراب طهور)!

ز کوی یار می‎آید نسیم باد نوروزی      از این باد ار مدد خواهی چراغ دل بر افروزی

رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «إِنَّ لِرَبِّکُمْ فِی أَیَّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحَاتٍ أَلَا فَتَعَرَّضُوا لَهَا»(4) پروردگار شما در دوران عمرتان نسیمهاى رحمتى دارد، هوشیار باشید و خود را در معرض آنها قرار دهید.

باید به صحنه آمد و کار کرد مبادا در خواب غفلت فرو روید! باید آثار ورود به این ماه در زندگی ما خود را نشان دهد و این با مراقبه، محاسبه و اعمالی که انجام می‎دهیم بدست می‎آید. باید ببینیم در محدوده خطاب «أین الرّجبیّون» خداوند هستیم یا نه؟ اگر وارد این محدوده شدیم نشاط وارد زندگی ما می‎شود، اگر به غیب وصل شدیم نشاط خواهیم داشت. «وَ أَنَّهُ هُوَ أَضْحَکَ وَ أَبْکى‏» و اینکه اوست که خنداند و گریاند. خنده‎ها و گریه‎های انسان همه باید به غیب وصل شود.

خنده از لطفت حکایت می‎کند      گریه از قهرت شکایت می‎کند

این دو پیغام مخالف در جهان      از یکی دلبر روایت می‎کند

عموم مردم سرور و شادی حقیقی ندارند.

نصف عمرم در پریشانی گذشت      نصف عمرم در پشیمانی گذشت

کسی که بهار معنوی را درک کند دلهره و پریشانی نخواهد داشت. ماه رجب فصل کشت معنویت است. شیخ عباس قمی(ره) در مفاتیح وقتی می‎خواهد اعمال مستحبی ماه‎های قمری را ذکر کند، ابتدا از ماه رجب شروع می‎کند در حالیکه قاعدتا باید از ماه محرم شروع کند که اول ماه قمری است.

رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در اهمیت ماه رجب می‎فرماید: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى نَصَبَ فِی السَّمَاءِ السَّابِعَهِ مَلَکاً یُقَالُ لَهُ الدَّاعِی فَإِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَجَبٍ یُنَادِی ذَلِکَ الْمَلَکُ کُلَّ لَیْلَهٍ مِنْهُ إِلَى الصَّبَاحِ طُوبَى لِلذَّاکِرِینَ طُوبَى لِلطَّائِعِینَ وَ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى أَنَا جَلِیسُ مَنْ جَالَسَنِی وَ مُطِیعُ مَنْ أَطَاعَنِی وَ غَافِرُ مَنِ اسْتَغْفَرَنِی الشَّهْرُ شَهْرِی وَ الْعَبْدُ عَبْدِی وَ الرَّحْمَهُ رَحْمَتِی فَمَنْ دَعَانِی فِی هَذَا الشَّهْرِ أَجَبْتُهُ وَ مَنْ سَأَلَنِی أَعْطَیْتُهُ وَ مَنِ اسْتَهْدَانِی هَدَیْتُهُ وَ جَعَلْتُ هَذَا الشَّهْرَ حَبْلًا بَیْنِی وَ بَیْنَ عِبَادِی فَمَنِ اعْتَصَمَ بِهِ وَصَلَ إِلَی‏»(5)

میرزا جواد آقا ملکی تبریزی(ره) در کتاب «المراقبات» می‎گوید: «اگر هر کدام از مشرف شدگان به خطاب این روایت، داراى بدن تمام جهانیان و روحهاى تمام صاحبان روح بودند و تمام آن را در جواب و براى بزرگداشت این خطاب فدا مى‎کردند، چیزى از حقوق آنرا ادا نکرده و شکر حتى جزیى از آن را نمى‎توانستند بجا آورند»

حتما کتاب «المراقبات» را مطالعه نمایید. حضرت امام خمینی(ره) با عبای خودشان قبر مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی(ره) را پاک می‎کرد و می‎فرمود: «از این قبر نور بر می‎خیزد»

طبق روایت مذکور، انسان به جایی می‎رسد که مطاع خدا می‎شود و خدا مطیع او می‎گردد. آنقدر به خدا «لبیک» بگو تا برسی به جایی که هر چه تو خواستی خدا بگوید: «لبیک عبدی»

در ماههای رجب، شعبان و رمضان خداوند می‎خواهد ما را شست‎و‎شو و طهارت دهد.

شست و شویی کن و آن گه به خرابات خرام      تا نگردد ز تو این دیر خراب آلوده

هر کس خدا را یاد کند، خداوند هم او را یاد می‎کند. قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: «مَنْ ذَکَرَنِی فِی مَلَإٍ مِنَ النَّاسِ ذَکَرْتُهُ فِی مَلَإٍ مِنَ الْمَلَائِکَه»(6) یعنی شما در زمین مرا یاد کنید و من در ملأ اعلی و در جمع ملائک یادتان می‎کنم. لذا «مَنْ تَعَرَّفَ بِکَ غَیْرِ مَجْهُول‏»(7) کسی که معروف خدا شد، همه موجودات عالم او را می‎شناسند، از عرش تا فرش!

«أَنَا جَلِیسُ مَنْ جَالَسَنِی» وقتی نشستی و گفتی «یا الله» و دو رکعت نماز خواندی، جلیس خدا شدی! چرا این همه روی مسأله حضور قلب تأکید شده؟ تا اینکه انسان جلیس خدا شود. تن خود را بیاوری ولی دل نیاوری فایده ندارد.

صد جوال زر بیاری ای غنی      حق بگوید دل بیار ای منحنی

ماه رجب ماه توحید است. خواندن این دعا در این ماه سفارش شده که فرمود: «لا فَرْقَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَها إِلَّا أَنَّهُمْ عِبادُکَ وَ خَلْقُک‏»(8) انسان به این مقام می تواند برسد. یعنی همه صفات جمال و کمال خداوند در انسان به ظهور می‎آید.

تهیه و تنظیم: گروه تحقیقی پژوهشی فروغ توحید

———————————————————–
پی‎نوشت:
1. اعراف، 57
2. امالی صدوق، ص177
3. نبأ، 34
4. بحارالأنوار، ج‏68، ص 221
5. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏7، ص 535
6. کافی، ج‏2، ص 498
7. إقبال الأعمال، ج‏3، ص 298
8. إقبال الأعمال، ج‏3، ص 214