نشان توحید (بخش اوّل)

بسم الله الرّحمن الرّحیم

هنر انسان اینست که با دستگاه «توحید» آشنا شود. هیچ چیز به اندازه معرفت ارزشمند نیست. سرّ خلقت، معرفت است. هنر بعضی انسانها در این است که نه تنها خود‌، بلکه دیگران را هم با دستگاه توحید آشنا می‌کنند. چنین مؤمنی در قیامت، هم به خودش نور می‌دهد و هم به دیگران «یَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ یَسْعى‏ نُورُهُمْ بَیْنَ أَیْدیهِمْ وَ بِأَیْمانِهِمْ بُشْراکُمُ الْیَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ»(1) (این پاداش بزرگ) در روزى است که مردان و زنان باایمان را مى‏نگرى که نورشان پیش‏رو و در سمت راستشان بسرعت حرکت مى‏کند (و به آنها مى‏گویند:) بشارت باد بر شما امروز به باغهایى از بهشت که نهرها زیر (درختان) آن جارى است جاودانه در آن خواهید ماند! و این همان رستگارى بزرگ است!

این آیه شریفه، ظهور عمل مؤمن را بیان می‎کند. مؤمن در دنیا هم به خودش نور می‌دهد و هم به دیگران، هم خودش حقیقت را پیدا می‌کند و هم دست دیگری را می‌گیرد تا او هم پیدا کند. همین نور است که در قیامت هم از جان انسان به ظهور می‌آید.

در قیامت هر انسانی برای خود زمین و آسمانی دارد. باید از آسمان خود هر کسی، ستاره و ماه نمایان شود. در آن روز نورانیت از درون خود آدمی به ظهور می‌آید. اگر کسی شمع داشته باشد در شب تاریک همه جمعیت را راهنمایی می‌کند یعنی اگر یک نفر نور داشته باشد جمعیت زیادی را راهنمایی می‎کند اما اگر در کسی نور نباشد همه متحیر و سرگردان می‌مانند. أمیرالمؤمنین علی(علیه‎السلام) نسبت به عده‎ای از انسانها می‎فرماید: «فَمَنْ شَغَلَ نَفْسَهُ بِغَیْرِ نَفْسِهِ تَحَیَّرَ فِی الظُّلُمَاتِ وَ ارْتَبَکَ فِی الْهَلَکَات‏»(2)پس هر کس خود را به آنچه که شایسته او نیست سرگرم کند در تاریکى‏ها سرگردان گردد، و در مهلکه‏ها گرفتار شود.هر کس برای جان خود کار نکند، در تاریکی عالم متحیر و حیران می‎ماند و راه را گم می‎کند و به بن‎بست می‎رسد. باید با اعمال زیبا، جان خود را تطهیر کند تا در عالم ظلمانی باقی نماند.

انسانها در عالم به دو صورت حیران می‎مانند:

عده‎ای هستند که دنیا آنها را حیران می‎کند و نمی‌دانند چه کنند؟! عده‎ای را هم خدا حیران می‌کند که این خود یک بحث معرفتی مفصلی هست. در حدیثی منسوب به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)، حضرت می‌فرماید: «اللّهم زدنی فیک تحیّرا»(3) خدایا مرا نسبت به خودت در حیرت قرار بده.

عشق تو نهال حیرت آمد      وصل تو کمال حیرت آمد

بس غرقه حال وصل کآخر      هم بر سر حال حیرت آمد

یک دل بنما که در ره او      بر چهره نه خال حیرت آمد

نه وصل بماند و نه واصل      آن جا که خیال حیرت آمد

از هر طرفی که گوش کردم      آواز سؤال حیرت آمد

شد منهزم از کمال عزت      آن را که جلال حیرت آمد

سر تا قدم وجود حافظ      در عشق نهال حیرت آمد (حافظ)

علامه حسن‎زاده آملی(سلمه الله) می‎فرماید: «میوه شجره تکامل انسانى حیرت است و چه میوه شیرینى!»‏(4) هر دو گروه مذکور در حیرت هستند اما میان ماه من تا ماه گردون تفاوت از زمین تا آسمان است.

انسان باید تلاش کند با دستگاه آفرینش آشنا باشد. در این عالم یک دستگاه و یک حکومت وجود دارد آن هم دستگاه «توحید» است. «یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطارِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ فَانْفُذُوا لاتَنْفُذُونَ إِلاَّ بِسُلْطانٍ»(5) اى گروه جنّ و انس! اگر مى‏توانید از مرزهاى آسمانها و زمین بگذرید، پس بگذرید، ولى هرگز نمى‏توانید، مگر با نیرویى (فوق العاده)!

اگر می‎توانید از این عالم فرار کنید پس فرار کنید، به کجا می‎توانید فرار کنید در حالیکه همه جا تحت حکومت خداست «هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَ هُوَ بِکُلِّ شَیْ‏ءٍ عَلیم»(6) اول و آخر، ظاهر و باطن خداست.

هر مجلسی که در عالم برپا می‎شود اگر انسان را به دستگاه توحید نرساند، باطل است چرا که اصل، توحید است. تمام اعضا و جوارح انسان در حال حرکت هست؛ گوش، چشم و قلب انسان همه راه می‎روند و در ظاهر پا هم راه می‎رود. هر طور نیت کنی، وجودت در آن مسیر راه می‎رود. قرآن می‎فرماید: «قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلى‏ شاکِلَتِهِ»(7) هر انسانی براساس نیتش عمل می‎کند، اصل نیت است. درون و باطن انسان تمام اعضاء و جوارح او را به حرکت در می‎آورد بنابراین انسان در عین حال که نشسته، راه می‎رود. بستگی دارد به اینکه درونت به کجا بند باشد.

باید به خودت نشانه‎ توحید بزنی تا گم نشوی. انسان در این عالم گم می‎شود. أمیرالمؤمنین(علیه‎السلام) می‎فرماید: «عَجِبْتُ لِمَنْ یَنْشُدُ ضَالَّتَهُ وَ قَدْ أَضَلَّ نَفْسَهُ فَلَایَطْلُبُهَا»(8) تعجب می‎کنم از انسانی که وقتی چیزی را گم می‎کند به دنبالش می‎گردد اما خودش را گم کرده و به دنبال خود نمی‎گردد!

در هر عملی انسان باید خودش را بیابد. قرآن می‎فرماید:«فَأَیْنَ تَذْهَبُون»(9) کجا می‎روی؟! اول باید نیت کنی تا معلوم شود به کجا می‌روی تا خودت را گم نکنی.

خدا رحمت کند مرحوم حاج اسماعیل دولابی(ره) را که انسان باسواد و تحصیل کرده‎ای نبود اما از کودکی با علما نشست و برخاست داشت و خداوند به او علم داده بود. گاهی سه ساعت صحبت می‎کرد و از هر بابی معارف به درون سینه‎اش ریخته می‎شد و همه را از أباعبدالله الحسین(علیه‎السلام) گرفته بود. در آستانه اهل‎بیت(علیهم‎السلام) انسان خود را گم نمی‎کند. خداوند نشانی قرار داده تا خود را گم نکنیم. فرمود: «قُلْ لاأَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبى»(10) بگو: «من هیچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى‏کنم جز دوست‏داشتن نزدیکانم [اهل بیتم‏]. در حرم حضرت معصومه(سلام الله علیها) زیارت می‎خواندم که مرحوم دولابی(ره) را دیدم و دقایقی در محضرش نشستم. گفتم: آقا موعظه‎ای بفرمایید. فرمود: با عالم یا اهل دلی ارتباط داری؟ گفتم: بله با فلانی ارتباط دارم. فرمود: «بسیار خوب، انسان باید به خودش نشانه بزند تا گم نشود. ما در قدیم به گوسفندان نشانه می‎زدیم و رها می‎کردیم تا گم نشوند» در این هیا و هوی عالم انسان خودش را گم می‎کند، ضالّ و ضالّه می‎شود.

تهیه و تنظیم: گروه تحقیقی پژوهشی فروغ توحید

—————————————-

منابع:
1. حدید، 12
2. نهج البلاغه (للصبحی صالح)، ص 221
3. شرح الأسماء الحسنى(ملا هادی سبزواری)، ص 535
4. هزار و یک کلمه، ج‏1، ص 78
5. الرحمن، 33
6. حدید، 3
7. اسراء، 84
8. غرر الحکم و درر الکلم، ص 460
9. تکویر، 26
10. شوری، 23