نشان توحید (بخش دوّم)

بسم الله الرّحمن الرّحیم

انسان باید بگونه‎ای رفتار کند تا به حقیقت دست یابد حتی در راه رفتن خود؛ پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «أَنَّهُ مَا تَقَرَّبَ عَبْدٌ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ بِشَیْ‏ءٍ أَحَبَّ إِلَیْهِ مِنَ الْمَشْیِ إِلَى بَیْتِهِ الْحَرَامِ عَلَى الْقَدَمَیْن‏»(من لایحضره الفقیه، ج‏2، ص218) به اندازه‎ای که انسان با راه رفتن به سوی خانه خدا به او تقرب پیدا می‎کند، با هیچ وسیله‎ای در عالم به او نزدیک نمی‎شود. قرآن می‎فرماید: «وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنا»(فرقان،63) و بندگان رحمان کسانى‏ هستند که روى زمین با آرامش و فروتنى راه مى‏روند. راه رفتن عده‎ای، عبودیت آنها را نشان می‎دهد.

وقتی انسان خدا را با صفت کبریایی یافت، خود را نمی‎بیند. وقتی خداوند را با جمال مطلقی که دارد پیدا کرد «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ جَمَالِکَ بِأَجْمَلِهِ وَ کُلُّ جَمَالِکَ جَمِیل‏»(بحار الأنوار، ج‏94، ص370) و فهمید تمام جمال را باید از خدا دریافت کرد، به جمال ظاهری توجه نمی‎کند و جمال موقت جوانی او را فریب نمی‎دهد.

بنابراین حتی قدم برداشتن نیز در باطن انسان اثر دارد. جسم انسان تلاش می‎کند و در حال حرکت است ولی جان او به حقیقت می‎رسد. باطن است که ظاهر را به حرکت در‎می‎آورد.

أمیرالمؤمنین(علیه‎السلام) ما را دعوت به تلاش و حرکت می‎کند و می‎فرماید: «وَ رِدُوهُمْ وُرُودَ الْهِیمِ الْعِطَاش‏»(نهج البلاغه، ص120) مانند شتران تشنه به طرف ما بدوید. شتران تشنه از همدیگر سبقت می‎گیرند. حضرت می‎خواهد بفرماید: عالم، عالم مسابقه است برای رسیدن به محضر ما؛ اگر بخواهی در این عالم تشنه نمانی باید از «کوثر» بنوشی؛ بقیه زیاده‎طلبی و تکاثر است. انسان با کوثر سیر می‎شود، بدوید تا از این چشمه بنوشید. گاهی با یک آه ‎کشیدن او را از کوثر می‎نوشانند و نظر خداوند جلب می‎شود.

«الهی از من آهی و از تو نگاهی»

راه نزدیک است «وَ أَنَّ الرَّاحِلَ إِلَیْکَ قَرِیبُ الْمَسَافَه»(إقبال الأعمال، ج‏1، ص68)

خداوند می‎فرماید: «فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرى»(لیل،7) تو را سبک می‎کنم تا این راه را طی کنی. گاهی انسان سنگین و زمین‎گیر می‎شود «اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْض»(توبه،38) عده‎ای وقتی دعوت به معنویت و عبادت می‎شوند مثل اینست که تمام بار سنگین دنیا را به دوش او گذاشته‎اند! اما گاهی انسان سبک است و مثل پرنده پرواز می‎کند.

خدا رحمت کند مرحوم آیت الله سیبویه(ره) را که بیش از هشتاد سال داشت اما وقتی سیدی داخل مجلس می‎شد، مانند پرنده سریع به احترام او برمی‎خواست! گاهی با عمل ناچیز، ثمر بزرگی بدست می‎آوریم؛ بخاطر همین می‎گویند که فرصت‎ها را غنیمت شمار؛ فرصتها، لحظه‎های شکار هستند.

نقل ‎کرده‎اند حضرت موسی(علیه‎السلام) در بین گله گوسفندانش بزغاله‎ای داشت. بزغاله ناگهان فرار کرد و از گله دور شد. حضرت مدت طولانی به دنبالش دوید تا اینکه آنرا گرفت. دستی از روی محبت بر سرش کشید و گفت: «بخاطر ترس از گرگ که مبادا تو را بخورد دنبالت دویدم!» از طرف خدا خطاب آمد: «ای موسی! لباس نبوت را بر تو پوشاندم و تو را پیغمبر قرار دادم بخاطر این که به مخلوق من محبت کردی و ساعتها از روی محبت دنبالش دویدی»(داستانهای خواندنی از پیامبران اولواالعزم، محمد محمدی اشتهاردی، ص48) می‎بینید برخی تلاشها و دویدنها چقدر پر ثمر است؟! بطوری که خداوند به انسان مقام پیامبری می‎دهد و او را «کلیم‎الله» می‎کند! این عالم، عالم مشی و حرکت است؛ حرکتی که انسان را به سوی دستگاه توحید پیش ببرد.

وقتی جسم خود را به زحمت ‎انداختی، روح تو متعالی می‎شود. مادر حضرت سلیمان(علیه‎السلام) به حضرت موعظه کرده و می‎گفت: «یَا بُنَیَّ إِیَّاکَ وَ النَّوْمَ فَإِنَّهُ یُفْقِرُکَ یَوْمَ یَحْتَاجُ النَّاسُ إِلَى أَعْمَالِهِم»‏ پسرم! از خواب فراوان شب پرهیز کن که خوابیدن بسیار در شب، آدمى را روز قیامت فقیر مى‏کند.(تحف العقول، ص302)

هنگام شب بلند شو و بگو خدایا نخوابیدم و به یادت هستم.

مرحوم آیت‎الله مرعشی نجفی(ره) به طلبه‎ها می‎فرمود: «نمی‎گویم نماز شب بخوانید ولی گاهی لحاف خود را کنار زده و سرتان را بیرون بیاورید و بگویید: خدایا به یادت هستم»
حضرت أبا عبدالله الحسین(علیه‎السلام) غلامی را دیدند که سفره خود را پهن کرده و تمام غذای خود را به سگ ولگرد می‎دهد. حضرت تعجب کرده و فرمودند: «ای غلام، آیا غذای دیگری برای خوردن داری؟ گفت: خیر؛ فرمود: «پس چرا تمام غذا را جلوی سگ ریختی؟!» غلام گفت: «دیدم گرسنه است و تحمل ‎نکردم. غصه‎دار هستم، گفتم دل این سگ را به دست آورم بلکه خدا هم به من نگاهی کند» گاهی با یک لقمه، انسان راه رفته و رشد می‎کند.

حضرت به غلام فرمود: علت غصه‎دار بودنت چیست؟ گفت: غلام یک یهودی هستم در حالیکه مسلمانم، می‎خواهم آزاد شوم. حضرت از مسافرت منصرف شد و دویست دینار برداشته به در خانه یهودی رفت و فرمود: «غلامت را به من بفروش» یهودی که حضرت را می‎شناخت گفت: «بخاطر اینکه در خانه من آمده‎ای، غلام را به شما بخشیدم» پول را هم نگرفت. حضرت غلام را صدا زد و گفت: «دویست دینار را بگیر، آزاد هستی برو» یهودی که متعجب بود گفت: «من هم باغم را به او می‎بخشم» حرکت به سوی خدا چقدر آسان و زیباست؟!

زن یهودی که شاهد ماجرا بود سریع بیرون آمد و به شوهرش گفت: «مهریه‎ام را می‎بخشم اجازه بده مسلمان شوم» مرد دید که از قافله جا مانده است، او هم مسلمان شد. همه خانواده به برکت بدست آوردن دل یک سگ ولگرد، مسلمان شدند!

قلب، عقل و خیال انسان هم باید به سوی خدا مشی کند.

رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در دعاهای خود می‎فرمایند: «سَجَدَ لَکَ سَوَادِی وَ خَیَالِی وَ آمَنَ بِکَ فُؤَادِی هَذِهِ یَدَایَ بِمَا جَنَیْتُ عَلَى نَفْسِی»(إقبال الأعمال، ج‏2، ص 702) چشمم، خیالم و عقلم برای تو در سجده است. تمام عوالم به سوی خدا مشی می‎کند و باید مقابل خدا به سجده افتند.

انسان به اندازه‎ای که به توحید راه پیدا کند، می‎تواند معجزه کند، اعجاز انسان به اندازه توحید اوست. اعجاز آن نیست که کوه را از زمین جدا کنیم، اعجاز آنست که در حال نماز بتوانی از خود بیخود شوی!

«صنما نمی‎گذاری که مرا نماز باشد» معجزه هر انسان اینست که در این عالم سیر کند تا به حق برسد. لذا أمیرالمؤمنین(علیه‎السلام) به شاگرد خود کمیل فرمود: «یا کُمَیْلُ! سَمِّ کُلَّ یَوْم بِاسْمِ اللهِ وَ قُلْ لاحَوْلَ وَ لاقُوَّهَ اِلاّ بِاللهِ وَ تَوَکَّلْ عَلَى اللهِ وَ اذْکُرْنا وَ سَمِّ بِاَسْمائِنا وَ صَلِّ عَلَیْنا وَ اَدِرْ بِذلِکَ عَلى نَفْسِکَ وَ ما تَحُوطُهُ عِنایَتُکَ وَ تُکَفُّ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ اِنْ شاءَ اللهِ»(بحار الأنوار، ج‏74، ص 412) اى کمیل! هر روز را با یاد خدا آغاز کن و ذکر «لاحَوْلَ وَ لاقُوَّهَ اِلاّ بِاللهِ» را هر روز فراموش نکن و توکّل بر خدا کن و همه روز یادى از ما کن و صلوات بر ما بفرست سپس به خود و خانه و خانواده‎ات فوت کن. (با انجام این اعمال) به فضل خداوند از شرّ آن روز ایمن خواهى بود.

یعنی با نام خدا برای روز خود نشان بگذار اگر چینین کنی در واقع به خودت نشان زده‎ای.

از امام حسن(علیه‎السلام) روایت است که فرمود: «یَا ابْنَ آدَمَ إِنَّمَا أَنْتَ عَدَدُ أَیَّامٍ إِذَا مَضَى یَوْمٌ مَضَى بَعْضُک‏»(مجموعه ورام، ج‏1، ص 78) حقیقت تو همین روزهاست، هر روز که می‎گذرد بخشی از حقیقت تو می‎رود.

اگر به خود علامت توحید زدی، در عالم طبیعت گم نمی‎شوی. أمیرالمؤمنین(علیه‎السلام) فرمودند: «اسماء ما را هم بگو: محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین(علیهم‎السلام)؛ تا دستت را بگیریم.

«فَمَا أَحْلَى أَسْمَاءَکُمْ وَ أَکْرَمَ أَنْفُسَکُمْ وَ أَعْظَمَ شَأْنَکُمْ وَ أَجَلَّ خَطَرَکُمْ وَ أَوْفَى عَهْدَکُمْ کَلَامُکُمْ نُورٌ وَ أَمْرُکُمْ رُشْدٌ وَ وَصِیَّتُکُمُ التَّقْوَى وَ فِعْلُکُمُ الْخَیْرُ وَ عَادَتُکُمُ الْإِحْسَان‏»(من لا یحضره الفقیه، ج‏2، ص 616) چه شیرین است اسماء شما؟!

حضرت فرمود: در کنار این اسماء صلوات هم بفرستید.

روزت را با ولایت و خدا آغاز کن؛ چرا که ولایت از خدا جدا نیست.

تهیه و تنظیم: گروه تحقیقی پژوهشی فروغ توحید