گریه بر حال خود

بسم الله الرحمن الرحیم

 سخنرانی استاد فروغی، قم المقدّسه 

 بیت الرّضا (علیه السّلام)، 1394/01/23 

انسان باید به حال خود و بر ناداری خود نوحه بخواند. اگر بفهمیم ناداریم، ناله‌مان عالم را پر می‌کند! چرا ناله اولیای الهی عالم را پر کرده است؟ چون می‌بینند نادارند. ما نمی‌بینیم، ما نمی‌فهمیم!

حضرت رسول اکرم (صلّی الله علیه وآله وسلّم) فرمودند: “الْفَقْرُ فَخْرِی وَ بِهِ أَفْتَخِرُ”(1)

من به فقر خودم افتخار می‌کنم، یعنی به فقر وجودی‌ام توجه دارم.

این افتخار پیامبر(صلّی الله علیه وآله وسلّم) است که قرآن می فرماید: “یا أَیُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّه”(2)

 ای مردم همه شما فقیر هستید، نیازمند خدایید.

فهم و درک این مطلب آدم را عوض می‌کند. لذا امام سجّاد (علیه السّلام) در مناجات ابوحمزه ثمالی می‌فرماید:

“أَعِنِّی بِالْبُکَاءِ عَلَى نَفْسِی”(3)، کمکم کن بگریم به حال خودم. کمکم کن برای خودم نوحه بخوانم! چرا؟

“فَقَدْ أَفْنَیْتُ بِالتَّسْوِیفِ وَ الْآمَالِ عُمُرِی”، کمکم کن بگریم، سرمایه ام از دست رفت! سرمایه انسان، عمر اوست.

می‌بینی تاجری که در تجارت برشکست می‌شود ناله می‌زند، ما نمی‌دانیم همه عالم برشکسته‌اند! اصل سرمایه، عمر انسان است. اگر در صرف عمر به سودی رسیدیم برنده‌ایم.

قرآن می‌فرماید: “تِجارَهً لَنْ تَبُور”(4)، تجارتى را امید دارند که هرگز کساد و نابود نمى‏شود.

به عدّه‌ای فرمود: “أُولئِکَ الَّذینَ اشْتَرَوُا الضَّلالَهَ بِالْهُدى‏ فَما رَبِحَتْ تِجارَتُهُمْ وَ ما کانُوا مُهْتَدین”(5)

آنان کسانى هستند که گمراهى را به جاى هدایت خریدند، پس تجارتشان سود نکرد و از راه یافتگان [به سوى حق‏] نبودند.

انسان هدایتش را می‌فروشد! دینش را، تقوایش را، معنویتش را، انسانیت اش را به گمراهی می‌فروشد. “فَما رَبِحَتْ تِجارَتُهُمْ”، تجارتی که هرگز سود ندارد بلکه برشکست شدن و خسران است.

امام سجّاد (علیه السّلام) در ادامه می‌فرمایند:

“وَ قَدْ نَزَلْتُ مَنْزِلَهَ الْآیِسِینَ مِنْ خَیْرِی‏”، بطوری خراب کردم که دیگر از خودم مأیوس شدم، آیا در من خیری وجود دارد؟! زندگی ام همه اش شر شد. چشم شر، گوش شر، زبان شر، همه اش گناه صادر می‌شود. من از خودم مأیوس شدم، چه کنم؟!

“وَ مَا لِی لَا أَبْکِی‏”، خدایا چرا ناله نزنم؟! چرا نگریم؟! من برشکستم! “أَبْکِی لِخُرُوجِ نَفْسِی”،‏ گریه می‌کنم برای روز مرگم، “أَبْکِی لِظُلْمَهِ قَبْرِی أَبْکِی لِضِیقِ لَحْدِی أَبْکِی لِسُؤَالِ مُنْکَرٍ وَ نَکِیرٍ إِیَّایَ أَبْکِی لِخُرُوجِی مِنْ قَبْرِی عُرْیَاناً ذَلِیلًا حَامِلًا ثِقْلِی عَلَى ظَهْرِی”‏، گریه می‌کنم بخاطر تاریکی و ظلمت بعد از مرگم، گریه می‌کنم بخاطر اینکه با چه امنیتی در قیامت برمی‌خیزم؟!

رفقا یک قطره اشک کارساز است! نوحه بخوان برای خودت تا یک قطره اشک بر این صورتت جاری شود که در این صورت خودت جاری می‌شوی! اشک بر صورت انسان جاری می‌شود و آدمیت و انسانیّت انسان تا عرش جاری می‌شود! اشک به طرف خاک جاری می‌شود و دل آدم به طرف بالا!

امام صادق (علیه السّلام) می‌فرماید:

“إِنَّ الرَّجُلَ لَیَکُونُ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْجَنَّهِ أَکْثَرُ مِمَّا بَیْنَ الثَّرَى إِلَى الْعَرْشِ لِکَثْرَهِ ذُنُوبِهِ فَمَا هُوَ إِلَّا أَنْ یَبْکِیَ مِنْ خَشْیَهِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ نَدَماً عَلَیْهَا حَتَّى یَصِیرَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهَا أَقْرَبُ مِنْ جَفْنِهِ إِلَى مُقْلَتِه”‏(6)

گاهی بین انسان و بین جنت بخاطر کثرت گناهی که کرده فاصله بین خاک است تا عرش! فاصله زمین تا عرش بی انتهاست! اما وقتی از ندامت یک قطره اشک بر صورتش جاری شود، آنچنان به جنت نزدیک می‌شود مثل فاصله مژه چشم با مردمک‌اش!

تا اشک جاری شد آدم تعالی پیدا می‌کند. در جایی دیدم نوشته بود: گوزن، مار می‌خورد، بعد تشنه می‌شود و می‌دود به سمت چشمه آب؛ به آب نگاه می‌کند و نعره می‌زند! می‌داند که اگر آب بخورد می‌میرد! آنقدر دور آب می‌چرخد و نعره می‌زند تا یک قطره اشک از چشمش سرازیر می‌شود، این قطره اشک پادزهر است و سمّ را از او دفع می‌کند.

این اشک چشمها سمّ گناه را دفع می‌کند. گاهی یک شعر آدم را عوض می‌کند، گاهی یک مناجات، یک آیه. ببین چه چیزی باعث می‌شود به حال بیایی و محزون بشوی و دلت به عالم بالا وصل بشود؟

دم را غنیمت شمار، خداوندا “أَعِنّا بِالْبکاءِ عَلى‏ أنَفُسِنا” ‏به برکت صلوات بر محمّد وآل محمّد.

تهیّه و تنظیم: گروه تحقیقی پژوهشی فروغ توحید

 ————————————————————
پی‌نوشت

1. بحار الأنوار، طبع بیروت، ج ‏69، ص 30

2. سوره فاطر، آیه 15

3. إقبال الأعمال، طبع قدیم، ج ‏1، ص 72

4. سوره فاطر، آیه 29

5. سوره بقره، آیه 16

6. وسائل الشیعه، ج ‏15، ص 226