تحقیق عرفانی

علمای ادب گفته اند : ((رحمن )) و ((رحیم )) مشتق از ((رحمت )) و برای مبالغه است ؛ ولی در ((رحمن )) مبالغه بیشتر از ((رحیم )) است و قیاس اقتضا می کرد که ((رحیم )) بر ((رحمن )) مقدم باشد ، ولی چون ((رحمن )) به منزله علم شخصی و اطلاق بر دیگر موجودات نمی شود ، از این جهت مقدم شده است و بعضی هر دو را به معنی واحد گرفته و تکرار آن را محض تاءکید دانسته اند و ذوق عرفانی ، که قرآن نیز به اعلی مراتب آن نازل شده است مقتضی آن است که ((رحمن )) بر ((رحیم )) مقدم باشد ، زیرا که قرآن شریف نزد اصحاب قلوب نازله تجلیات الهیه و صورت کتبیه اسمای حسنای ربوبیه است و چون اسم ((رحمن )) محیطترین اسمای الهیه است پس از اسم اعظم ، و به تحقیق پیوسته است نزد اصحاب معرفت که تجلی به آن نیز مقدم است بر تجلی به اسمای محاطه ، و هر اسم که محیطتر است تجلی به آن نیز مقدم است ، از این جهت اول تجلی در حضرت واحدیت ، تجلی باسم الله الاعظم است ؛ و پس از آن ، تجلی به مقام رحمانیت ، و تجلی به رحیمت پس از تجلی به رحمانیت است ؛ و همین طور ، در تجلی ظهوری فعلی نیز تجلی به مقام ((مشیت )) که اسم اعظم است در این مشهد و ظهور اسم اعظم ذاتی است ، مقدم بر همه تجلیات است و تجلی به مقام رحمانیت که احاطه بر جمیع موجودات عالم غیب و شهادت دارد – و اشاره به آن است : رحمتی وسعت کل شی ء(50)- مقدم است بر سایر تجلیات ؛ و اشاره به آن است : سبقت رحمته غضبه (51)به بعض وجوه .