تحقیق عرفانی
علمای ادب گفته اند : ((رحمن )) و ((رحیم )) مشتق از ((رحمت )) و برای مبالغه است ؛ ولی در ((رحمن )) مبالغه بیشتر از ((رحیم )) است و قیاس اقتضا می کرد که ((رحیم )) بر ((رحمن )) مقدم باشد ، ولی چون ((رحمن )) به منزله علم شخصی و اطلاق بر دیگر موجودات نمی شود ، از این جهت مقدم شده است و بعضی هر دو را به معنی واحد گرفته و تکرار آن را محض تاءکید دانسته اند و ذوق عرفانی ، که قرآن نیز به اعلی مراتب آن نازل شده است مقتضی آن است که ((رحمن )) بر ((رحیم )) مقدم باشد ، زیرا که قرآن شریف نزد اصحاب قلوب نازله تجلیات الهیه و صورت کتبیه اسمای حسنای ربوبیه است و چون اسم ((رحمن )) محیطترین اسمای الهیه است پس از اسم اعظم ، و به تحقیق پیوسته است نزد اصحاب معرفت که تجلی به آن نیز مقدم است بر تجلی به اسمای محاطه ، و هر اسم که محیطتر است تجلی به آن نیز مقدم است ، از این جهت اول تجلی در حضرت واحدیت ، تجلی باسم الله الاعظم است ؛ و پس از آن ، تجلی به مقام رحمانیت ، و تجلی به رحیمت پس از تجلی به رحمانیت است ؛ و همین طور ، در تجلی ظهوری فعلی نیز تجلی به مقام ((مشیت )) که اسم اعظم است در این مشهد و ظهور اسم اعظم ذاتی است ، مقدم بر همه تجلیات است و تجلی به مقام رحمانیت که احاطه بر جمیع موجودات عالم غیب و شهادت دارد – و اشاره به آن است : رحمتی وسعت کل شی ء(50)- مقدم است بر سایر تجلیات ؛ و اشاره به آن است : سبقت رحمته غضبه (51)به بعض وجوه .
بالجمله ، چون ((بسم الله )) به حسب باطن و روح صورت تجلیات فعلیه ، و به حسب سر و سرالسر صورت تجلیات اسمائیه بلکه ذاتیه است ، و تجلیات مذکوره به مقام ((الله )) اولا و به مقام ((الرحمن )) پس از آن و به مقام ((الرحیم )) پس از آن است ، باید صورت لفظیه و کتبیه نیز چنین باشد تا مطابق نظام الهی و ربانی باشد و اما ((رحمن )) و ((رحیم )) در سوره مبارکه ((حمد)) که متاءخر از ((رب العالین )) است ، شاید برای آن باشد که در ((بسم الله )) نظر به ظهور وجود از مکامن غیب وجود است ؛ و در سوره شریفه نظر به رجوع و بطون است ؛ و در این احتمال اشکالی است و شاید برای اشارت به احاطه رحمت ((رحمانیه )) و ((رحیمه )) باشد ؛ و شاید نکته دیگری داشته باشد در هر صورت ، این نکته که ذکر شد در ((بسم الله )) حقیق به تصدیق است ؛ و شاید از برکات رحمت رحیمه باشد در قلب این ناچیز . وله الحمد علی ما انعم .
این مطلب را در شبکه های اجتماعی به اشتراک بگذارید ...